Autor: Maria Jentys-Borelowska
Tytuł: Z wyroku cara. Dziennik zesłanki
Gatunek: powieść historyczna
Premiera: 13 lipca 2018
Wydawca: Fundacja Światło Literatury, Gdańsk przy wsparciu Departamentu Kultury Urzędu Marszałkowskiego w Gdańsku
ISBN: 978-83-942285-1-4

Nota o książce na skrzydełku okładki:

Prawdziwą niespodziankę swoim czytelnikom sprawiła Maria Jentys-Borelowska. Poetka, znawczyni literatury, krytyk literacki, objawiła się jako… prozaik. Napisała powieść poświęconą swojej ciotce-babce, Aleksandrze Jentysównie. Pani ta była wielką (wzajemną) miłością Ludwika Waryńskiego. Wspólnie założyli pierwszą polską partię socjalistyczną Proletariat (1882), której głównym programem była walka z nierównościami społecznymi i chęć ulżenia doli robotników, polepszenia ich warunków bytowych, zdrowotnych, oświatowych.
Szlachetność ideowa pierwszych proletariatczyków była niestety równa ich… naiwności praktycznej. Spadły więc na nich okrutne represje carskie w postaci wyroków śmierci, długoletniego więzienia (w tym najcięższe – Szlisselburg), dożywotniego zesłania na Syberię. I właśnie o tej martyrologii katorżników syberyjskich opowiada Autorka z imponującą znajomością rzeczy, choć nigdy tam nie była: o sposobach ich adaptacji do nowych warunków pośród obcych ludzi i surowej, nieprzyjaznej, choć pięknej przyrody, a przede wszystkim o zżerającej tęsknocie za krajem i wolnością oraz o bolesnym rozpamiętywaniu niedawnych wydarzeń.
Z literackiego punktu widzenia utwór jest szczęśliwym połączeniem trzech gatunków powieściowych: powieści-dziennika, powieści- pamiętnika i powieści w listach. Tworzą one harmonijną całość, dobrze świadczącą o wysokim kunszcie warsztatowym Autorki. Prawdziwe zaś sztukmistrzostwo osiągnęła ona w listach wysyłanych z Syberii i na Syberię. Żaden z nich nie jest autentyczny, gdyż żaden się nie dochował, ale wszystkie brzmią głęboko wiarygodnie.
Nie sposób też nie wspomnieć o wyjątkowo udanej kreacji pisarskiej głównej bohaterki i narratorki, panny Jentysówny. Ta piękna młoda idealistka, wielka miłująca, należy do najpiękniejszych postaci kobiecych w literaturze polskiej.
Adam Waga